Uzayda levrek yetiÅŸtirilecek: Ay’da balık çiftlikleri kurulabilir

Fransa’nın güneyindeki Palavas-les-Flots kasabasında bulunan bir araÅŸtırma merkezinde dönen levrekler, sıradan bir bilimsel çalışmanın parçası deÄŸil. Bu balıklar, bir gün uzaya gönderilecek ilk yavruların ebeveynleri olacak.

“Lunar Hatch” adı verilen projede, levreklerin uzay ortamında yetiÅŸtirilip yetiÅŸtirilemeyeceÄŸi araÅŸtırılıyor. Hedef, astronotlara uzun görevlerde düzenli ve sürdürülebilir bir protein kaynağı saÄŸlamak.

Projenin lideri, Fransa Ulusal Okyanus AraÅŸtırma Enstitüsü’nden deniz biyoloÄŸu Dr. Cyrille Przybyla, balığın sindirimi en kolay protein kaynaklarından biri olduÄŸunu ve omega 3 ile B vitaminleri açısından zengin olduÄŸunu vurguluyor. “Uzayda kas kütlesinin korunması için bu çok önemli” diyor.

Yumurtalar uzaya gönderilecek

Plan, döllenmiÅŸ levrek yumurtalarını uzaya fırlatmak. Yumurta ve embriyolar, Uluslararası Uzay Ä°stasyonu’na (ISS) ulaÅŸana kadar geliÅŸmeye devam edecek. Ä°lk aÅŸamada balıklar sadece gözlemlenecek, ardından dondurularak Dünya’ya geri getirilecek. Uzun vadede ise Ay’da balık çiftlikleri kurulması planlanıyor.

Eğer Ay’da bir üs kurulursa, Przybyla en az haftada iki kez astronotlara levrek servisi yapılabileceğini öngörüyor.

Uzayda balık deneyleri yeni değil

Balıklar ilk kez uzaya gönderilmiyor. 1973’te Apollo görevlerinden birinde mummichog türü küçük balıklar uzaya çıkarıldı. Ardından 1976’da Sovyetler BirliÄŸi, Salyut uzay istasyonunda lepisteslerle deneyler yaptı.

2015 yılında ISS’e zebra balıkları gönderilerek mikro yerçekiminde kas erimesi araştırıldı. Çin de geçen yıl kendi uzay istasyonuna zebra balığı gönderdi. Ancak bu kez amaç sadece araştırma değil, düzenli bir gıda üretimi sağlamak.

Kapalı döngü gıda zinciri hedefleniyor

Projenin nihai hedefi, Ay’da atıksız, kapalı devre bir gıda sistemi kurmak.

Ay’ın kutuplarındaki kraterlerde bulunan buzdan elde edilecek suyla akvaryumlar doldurulacak. Balıklardan çıkan atık sular, mikroalg üretiminde kullanılacak. Mikroalgler ise midye gibi filtreleyici organizmalar ya da zooplanktonlar için yem olacak.

Balık dışkıları ise karidesler ve solucanlar tarafından işlenecek; bu canlılar da balıklar için yem haline getirilecek.
Dr. Przybyla, “Lunar Hatch projesinin amacı sıfır atık. Tüm sistem dört-beÅŸ ay boyunca kendi kendine iÅŸleyebilmeli,” diyor.

Uzay yolculuğuna hazırlık

16 haftalık bir görevde yedi astronota haftada iki porsiyon balık saÄŸlamak için yaklaşık 200 levrek yeterli olacak. Uzaya gönderilecek yumurtalarla birlikte, Palavas-les-Flots’ta kalan kardeÅŸ yumurtalar da kontrol grubu olarak izlenecek.

Proje, 2016 yılında Avrupa Uzay Ajansı’nın “Ay Köyü” projesi için fikir çaÄŸrısında bulunmasıyla baÅŸladı. 2018 sonunda Fransa Ulusal Uzay Ajansı’ndan (CNES) ilk destek alındı.

Öncelikli hedef, döllenmiş balık yumurtalarının roket kalkışındaki titreşimlere dayanıp dayanamayacağını görmekti. Yapılan simülasyonlar, embriyoların gelişiminin etkilenmediğini gösterdi.

Åžimdi sırada gerçek bir uzay görevine katılarak bu verilerin doÄŸruluÄŸunu test etmek var. Przybyla, CNES ve NASA’nın Kennedy Uzay Merkezi’nden bir fırlatma misyonunda yer bulmayı umut ediyor. Ancak tarih henüz netleÅŸmedi.

Projeye Çin’den de benzer çalışmalarla yanıt geldi. Ancak Przybyla, Lunar Hatch’in Dünya’da da kritik bir katkı saÄŸlayabileceÄŸini vurguluyor:

“Burada geliÅŸtirdiÄŸimiz sistem, çevre koruması ve ekonomik sürdürülebilirlik açısından da önemli. Ä°zole toplulukların beslenmesi için Dünya’da da uygulanabilir.”